ગુજરાતના જૂનાગઢ જિલ્લાના મગફળી સંશોધન કેન્દ્રમાં સંશોધિત થયેલી નવી જાતિ ગિરનાર-4 અને ગિરનાર-5 એ દેશના કૃષિ ક્ષેત્રમાં નવી ક્રાંતિ સર્જી છે. આ બંને જાતોએ માત્ર ગુજરાત નહીં પરંતુ આખા ભારતભરમાં પોતાનું મહત્વ ઊભું કર્યું છે. ખાસ કરીને, મગફળીના બિયારણ વેચાણમાં આવેલું તીવ્ર વધારો એ સંકેત આપે છે કે હવે ભારતીય ખેડૂતો ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા અને વધુ આરોગ્યલક્ષી ઉત્પાદન તરફ વધુ ધ્યાન આપી રહ્યાં છે.

આમ, મગફળીના ક્ષેત્રમાં આ સફળતા વિજ્ઞાન અને ખેડૂત બંને માટે આશીર્વાદરૂપ સાબિત થઈ રહી છે. અત્યાર સુધી ઓલિવ ઓઇલને સૌથી વધુ આરોગ્યપ્રદ માનવામાં આવતું હતું, પણ હવે જુનાગઢના વૈજ્ઞાનિકોએ એવી જાત વિકસાવી છે જે ઓલિવ ઓઇલને ટક્કર આપે છે અને અર્થતંત્ર માટે પણ લાભદાયી છે.

ગિરનાર 4 અને ગિરનાર 5 સંશોધન

જૂનાગઢ મગફળી સંશોધન કેન્દ્રના 2 અને હૈદરાબાદના 4 વિજ્ઞાનીઓએ મળીને લગભગ દસ વર્ષ સુધી સતત પ્રયોગો કર્યા બાદ ગિરનાર-4 અને ગિરનાર-5 જાતનો વિકાસ કર્યો હતો. ગુજરાતની પ્રસિદ્ધ ગિરનાર પર્વતમાળાની વચ્ચે બેઠેલી આ સંશોધન પ્રવૃત્તિએ ઉત્તમ સફળતા પ્રાપ્ત કરી, તેથી આ બંને જાતોને “ગિરનાર” નામ અપાયું.

વૈજ્ઞાનિકોની આ દસ વર્ષની મહેનત હવે દેશભરમાં રંગ લાવી રહી છે. અત્યાર સુધીમાં 12,000 ક્વિન્ટલ જેટલું બિયારણ વેચાઈ ગયું છે, જે પોતે જ આ જાતની લોકપ્રિયતા અને માંગ દર્શાવે છે.

ગુજરાતમાં ગિરનાર મગફળીની માંગ

ગુજરાત, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, આંધ્રપ્રદેશ, કર્ણાટક અને તમિલનાડુ જેવા રાજ્યોમાં આ નવી જાતની મગફળીનું વેચાણ સૌથી વધુ નોંધાયું છે. ખેડૂતો માટે ખાસ આકર્ષણ એ છે કે ઓછી રોકાણમાં વધુ ઉત્પાદન મળતું હોય છે અને તેલની ગુણવત્તા પણ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રતિસ્પર્ધી છે.

ગિરનાર મગફળી તેલના ગુણધર્મો

મગફળી સંશોધન કેન્દ્રના વડા ડો. એસ.કે. બેરાના જણાવ્યા અનુસાર, વર્ષ 2020માં ગિરનાર-4 અને ગિરનાર-5 જાતનું વ્યાપક સંશોધન પૂર્ણ થયું હતું. આ જાતમાંથી મળતું તેલ તેના વિશિષ્ટ ગુણધર્મો માટે જાણીતું છે. હાલમાં ઓલિવ ઓઇલનું ભાવ લગભગ 3000 રૂપિયા પ્રતિ લિટર છે, જ્યારે ગિરનાર-4 અને 5માંથી બનાવેલ મગફળીનું તેલ માત્ર 200 રૂપિયા પ્રતિ લિટર મળે છે અને તેમાં પણ આરોગ્ય માટે ઉત્તમ ગણાતા 75 થી 78 ટકા ઓલિક એસિડનું પ્રમાણ છે.

એટલે કે, ઓછા ખર્ચે વધુ ગુણવત્તા અને આરોગ્યલક્ષી વિકલ્પ હવે ભારતીય બજારમાં ઉપલબ્ધ છે, જે ખેડૂતો અને સામાન્ય લોકોને લાભ પહોંચાડી શકે છે.

ગિરનાર મગફળી તેલના શરીરમાં ફાયદા

ઓલિક એસિડ એ એક પ્રકારનું મોનો-અનસેચ્યુરેટેડ ફેટી એસિડ છે, જે શરીરમાં ચરબીના યોગ્ય વિતરણ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે. એ ખાસ કરીને:

• હૃદયરોગથી બચાવે છે
• ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ (LDL) ઘટાડે છે
• સારા કોલેસ્ટ્રોલ (HDL)નું પ્રમાણ વધારવામાં મદદરૂપ થાય છે
• શરીરમાં દમ, કૈન્સર અને અન્ય રોગોને અટકાવવાનો સંભાવિત ફાયદો આપે છે

ઓલિવ ઓઇલમાં જ્યાં લગભગ 80% ઓલિક એસિડ હોય છે, ત્યાં ગિરનાર-4 અને 5 મગફળીના તેલમાં 75થી 78% સુધી ઓલિક એસિડ મળે છે, જે વિશ્વસનીય વિકલ્પ પ્રદાન કરે છે.

ગિરનાર મગફળી જાતના ફાયદા

ગિરનાર-4 અને 5 મગફળી જાત ભારતના ખેતીઉદ્યોગ માટે મોટી આશા સાબિત થઈ છે. તેનું વિશ્લેષણ કરીએ તો નીચેના ફાયદા મળે છે:

1. ઊંચુ ઓલિક એસિડ પ્રમાણ

ગિરનાર-4 અને 5માં 75 થી 78% સુધી ઓલિક એસિડ હોય છે, જે હૃદયરોગ અને કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડવામાં અત્યંત અસરકારક છે.

2. ઓછી રોકાણમાં વધુ ઉત્પાદન

આ જાત ઓછા બીજમાં વધુ ઉત્પાદન આપે છે. ખાસ કરીને ખરીફ ઋતુમાં દર હેક્ટર દીઠ 3 ટનથી પણ વધુ મગફળીનું ઉત્પાદન શક્ય બને છે, જે પરંપરાગત જાતોની સરખામણીએ ઘણું વધુ છે.

3. તેલની ઉત્તમ ગુણવત્તા

આ જાતમાંથી બનાવાયેલ તેલમાં:

• સુગંધ અને સ્વાદ માટે ઉત્તમ ગુણવત્તા મળે છે
• તેલ વધુ સમય સુધી ખરાબ થતું નથી
• તેલમાંથી બનતી વાનગીઓમાં 10 ગણી વધુ સંગ્રહ શક્તિ રહે છે

4. આરોગ્યપ્રદ અને સસ્તું વિકલ્પ

ગિરનાર મગફળીનું તેલ ઓલિવ ઓઇલ કરતા:

• ઘેરેલું વિકલ્પ છે
• ખર્ચમાં ઘણું ઓછું છે
• ભારતીય રસોડાના સ્વાદ અને જરૂરિયાત મુજબ છે
• આયાત પરના ખર્ચ ઘટાડે છે

ગિરનાર મગફળીથી ખેડૂતને ફાયદો

ગિરનાર-4 અને 5 જાતના ફેલાવાથી ખેડૂતોને:

• ખેડૂતને વધુ આવક
• મગફળીમાં ઊચ્ચ ગુણવત્તાવાળું ઉત્પાદન
• આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં સ્પર્ધા કરવાની તકો

મળી રહી છે. ભારતમાં આરોગ્ય જાગૃતિ વધતી જાય છે ત્યારે ઘરેલું સ્તરે આવી જાતો વિકસે છે, એ દેશમાં આત્મનિર્ભરતા તરફ મોટું પગલું છે.

જૂનાગઢ ગિરનાર મગફળી સંશોધન કેન્દ્ર અને હૈદરાબાદના વિજ્ઞાનિકોએ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણ અને દીર્ઘકાળીન સંશોધનથી જે સફળતા મેળવી છે, તે ભારતના કૃષિ ક્ષેત્ર માટે ગૌરવની વાત છે. ગિરનાર-4 અને ગિરનાર-5 જાત ભારતને માત્ર ખેતીમાં નહીં પણ આરોગ્યપ્રદ જીવનશૈલીમાં આગળ ધપાવશે, એ નક્કી છે.

આમ, હવે ઓલિવ ઓઇલ ખરીદવાની મજબૂરી ઓછી થશે અને ખેડૂતથી લઈને સામાન્ય લોકો સુધી બધાને સીધો લાભ મળશે. આ જાતો ખરીફ પાક માટે ઉત્તમ વિકલ્પ બની રહી છે અને તેના વ્યાપક ઉપયોગથી ભારત કૃષિ અને આરોગ્ય ક્ષેત્રે નવી ઊંચાઈએ પહોંચી શકે છે.