Gujarat Monsoon Update: ગુજરાતમાં આ તારીખથી ચોમાસુ વિદાય લેશેઃ આ વિસ્તારમાં છુટાછવાયા ઝાપટા પડશે, અશોકભાઈ પટેલની આગાહી

Gujarat Monsoon Update (ગુજરાત ચોમાસુ અપડેટ): ગુજરાત રાજ્યમાં દક્ષિણ પશ્ચિમ ચોમાસુ (Southwest Monsoon) હવે અંતિમ તબક્કામાં છે. હવામાન નિષ્ણાતો મુજબ, આગામી બે થી ત્રણ દિવસમાં ચોમાસુની વિદાય સત્તાવાર રીતે જાહેર થઈ શકે છે. આ વર્ષે ચોમાસુની શરૂઆત સામાન્ય સમય કરતાં થોડું મોડું થઈ હતી, પરંતુ ત્યારબાદ અનેક તબક્કામાં રાજ્યના વિવિધ વિસ્તારોમાં સારો વરસાદ નોંધાયો હતો. હવે હવામાનમાં ઠંડકનો અણસાર દેખાવા લાગ્યો છે અને આકાશ ધીમે ધીમે સ્વચ્છ બનતું જાય છે — જે ચોમાસાની વિદાયનું મહત્વનું સંકેત માનવામાં આવે છે.

“શક્તિ” વાવાઝોડું — સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છથી 900 કિમી દૂર

હાલના હવામાનના માળખામાં સૌથી મહત્વની બાબત છે ટ્રોપિકલ સ્ટોર્મ “શક્તિ”, જે અરબી સમુદ્રમાં સક્રિય છે. વેધર એનાલીસ્ટ શ્રી અશોકભાઈ પટેલ જણાવે છે કે આ વાવાઝોડું સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છના દરિયાકિનારાથી લગભગ 900 કિલોમીટરથી વધુ અંતરે સ્થિત છે. હાલમાં આ સિસ્ટમનો માર્ગ પૂર્વ-દક્ષિણપૂર્વ દિશામાં છે, એટલે કે તે ગુજરાત તરફ આગળ વધતું નથી.

“શક્તિ”નું આ તબક્કે ચક્રવાત સ્વરૂપમાં હોવા છતાં, તેની ગતિ ધીમે ધીમે નબળી પડતી જાય છે. આગામી 24 કલાકમાં તે “ડિપ્રેશન” સ્તરે પહોંચી જશે તેવી શક્યતા છે. એટલે કે તેની હવાની ગતિ ઘટી જશે અને તેનું કેન્દ્રિય દબાણ વધશે, જે વાવાઝોડાને વધુ નબળું બનાવશે.

“શક્તિ” વાવાઝોડાનું વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ

દરેક ટ્રોપિકલ સ્ટોર્મની જેમ “શક્તિ” પણ સમુદ્રના ગરમ પાણી પરથી ઉર્જા મેળવે છે. સપાટીનું તાપમાન 28°C થી વધુ હોય ત્યારે સમુદ્રમાંથી ઉષ્ણ હવા ઉપર ચડે છે અને તેની આસપાસ વળાંકધારક પવન (cyclonic circulation) બને છે.

હાલમાં અરબી સમુદ્રના મધ્ય ભાગમાં સપાટીનું તાપમાન 29°C આસપાસ છે — જે ચક્રવાતની શરૂઆત માટે પૂરતું છે, પણ તેની ટકાઉ શક્તિ માટે પૂરતું નથી, કારણ કે:

1. Vertical wind shear (ઉપરના અને નીચેના સ્તર વચ્ચે પવનની દિશામાં તફાવત) વધ્યું છે.
2. Dry air intrusion — સુકું હવાનું પ્રવેશ પણ સિસ્ટમને નબળું પાડે છે.
3. Upper-level divergence ઘટી રહી છે.

આ ત્રણ કારણો “શક્તિ”ને ઝડપથી નબળી બનાવે છે. તેથી તે ગુજરાતના કિનારાઓ તરફ કોઈ સીધી અસર કરશે તેવી શક્યતા હાલ તો નથી.

વેધર એનાલીસ્ટ અશોકભાઈ પટેલની આગાહી

પ્રખ્યાત વેધર એનાલીસ્ટ અશોકભાઈ પટેલ જણાવે છે કે, 6 થી 13 ઓક્ટોબર વચ્ચે ગુજરાતમાં નીચે મુજબની હવામાન સ્થિતિ જોવા મળી શકે છે:

• 6 થી 8 ઓક્ટોબર સુધી રાજ્યના કેટલાક ભાગોમાં “આઇસોલેટેડ” અથવા “છુટાછવાયા ઝાપટા” પડવાની શક્યતા રહેશે. ખાસ કરીને દક્ષિણ ગુજરાત, સૌરાષ્ટ્ર અને મધ્ય ગુજરાતના કેટલાક વિસ્તારમાં હળવો વરસાદ અથવા ઝરમર ઝાપટા પડી શકે છે.
• 8 ઓક્ટોબર પછી મોટા ભાગે રાજ્યમાં સુકું હવામાન રહેવાની સંભાવના છે. આ સમયગાળામાં વાદળછાયા વાતાવરણ ધીમે ધીમે છંટાઈ જશે અને પવન ઉત્તરપૂર્વ દિશાથી ફૂંકાવા લાગશે — જે ચોમાસુના અંતનો મુખ્ય લક્ષણ છે.

ગુજરાતમાં ચોમાસાની વિદાયની પ્રક્રિયા

દક્ષિણ પશ્ચિમ ચોમાસુનો અંત એકસાથે આખા દેશમાં થતો નથી. તે તબક્કાવાર રીતે ઉત્તરથી દક્ષિણ તરફ વિદાય લે છે. સામાન્ય રીતે ચોમાસુની વિદાયની પ્રક્રિયા આ રીતે થાય છે:

1. રાજસ્થાન અને પંજાબથી શરૂઆત — સપ્ટેમ્બર અંત સુધી.
2. ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશમાંથી વિદાય — સામાન્ય રીતે ઓક્ટોબરના પ્રથમ અથવા બીજા સપ્તાહમાં.
3. મહારાષ્ટ્ર અને દક્ષિણ ભારતમાં ચોમાસુ મધ્ય-અક્ટોબર સુધી રહે છે.

આ વર્ષે પણ વિદાયનો સમય સામાન્ય કરતાં થોડીક વિલંબિત ગણાય છે. ગુજરાતમાં હવે વરસાદી વાદળો ઓછા દેખાઈ રહ્યા છે, અને રાત્રે ઠંડક વધવા લાગી છે.

ચોમાસાની વિદાય પછીના હવામાનમાં ફેરફાર

ચોમાસાની વિદાય પછી ગુજરાતમાં ટ્રાન્ઝિશન પીરિયડ શરૂ થાય છે — એટલે કે વરસાદી ઋતુમાંથી શિયાળાની ઋતુ તરફનો પરિવર્તન સમય. આ દરમિયાન નીચે મુજબના ફેરફારો જોવા મળે છે:

• તાપમાનમાં ઘટાડો: દિવસ દરમિયાન તાપમાન ધીમે ધીમે 32°C થી 34°C વચ્ચે રહે છે, જ્યારે રાત્રે 20°C થી 24°C સુધી ઘટે છે.
• ભેજમાં ઘટાડો: હવામાન સુકું બને છે, કારણ કે સમુદ્રની ભેજ ધરાવતી પવનો ઓછી થઈ જાય છે.
• પવનની દિશામાં ફેરફાર: દક્ષિણપશ્ચિમ પવનના બદલે ઉત્તરપૂર્વ પવન પ્રવર્તે છે, જે ઠંડક લાવે છે.
• આકાશ વધુ સ્વચ્છ: વરસાદના વાદળો દૂર થતા આકાશ સ્પષ્ટ દેખાય છે, જે ખેતી અને રબી પાક માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિ બનાવે છે.

“શક્તિ” વાવાઝોડાની સંભાવિત અસર ગુજરાત પર

હાલના આંકડા મુજબ “શક્તિ” વાવાઝોડાનો ગુજરાતના તટીય વિસ્તારો પર કોઈ સીધો પ્રભાવ નહીં પડે. તેમ છતાં, વાવાઝોડાની પરિધિમાં મંદગતિ પવન અને હળવા ઝાપટા શક્ય છે. ખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્રના તટીય જિલ્લાઓ — જામનગર, દેવભૂમિ દ્વારકા, પોરબંદર, ગીર-સોમનાથ અને કચ્છ — ખાતે છૂટાછવાયા ઝાપટા પડી શકે છે.

પરંતુ જેમ જેમ વાવાઝોડું નબળું પડી રહ્યું છે, તેમ તેનું પ્રભાવ પણ ઓછો થઈ રહ્યો છે. અરબી સમુદ્રના મધ્ય ભાગમાં તે ડિપ્રેશન સ્તરે પહોંચી જઈને દરિયામાં જ વિલિપ્ત થઈ જશે તેવી આશા છે.

ચોમાસા દરમિયાન ગુજરાતનો વરસાદી પરફોર્મન્સ

આ વર્ષે ગુજરાતમાં કુલ વરસાદની સ્થિતિ જોવામાં આવે તો, મોટા ભાગના જિલ્લાઓમાં સંતોષકારક વરસાદ નોંધાયો છે. ખાસ કરીને દક્ષિણ ગુજરાતમાં સરેરાશ કરતા વધુ વરસાદ પડ્યો છે, જ્યારે ઉત્તર ગુજરાતમાં વરસાદ થોડો ઓછો રહ્યો.

• દક્ષિણ ગુજરાત (સુરત, નવસારી, વલસાડ): 110% થી વધુ સરેરાશ વરસાદ.
• સૌરાષ્ટ્ર: લગભગ સરેરાશથી 90-100% સુધી.
• કચ્છ: 70-80% સરેરાશ.
• ઉત્તર ગુજરાત: 60-70% સરેરાશ.

આ સારા વરસાદના કારણે ખેતરોમાં પાણીની ઉપલબ્ધતા સારી છે અને રબી પાક માટે પૂરતા ભેજવાળા માટી પરિસ્થિતિઓ ઉપલબ્ધ રહેશે.

કૃષિ પર અસર અને ખેડૂતોએ રાખવાની તકેદારી

ચોમાસાની વિદાય અને વાવાઝોડાની પરિસ્થિતિ ખેડૂતોએ ધ્યાનમાં લેવી જરૂરી છે. અશોકભાઈ પટેલના મુજબ, આગામી દિવસોમાં વરસાદની શક્યતા ઓછી હોવાથી ખેડૂતોએ નીચે મુજબના પગલાં લેવા જોઈએ:

1. રબી પાકની તૈયારી: જમીન ભેજાળ હોય ત્યાં ખેડાણ શરૂ કરી શકાય.
2. સિંચાઈનું આયોજન: ચોમાસા પછી ભેજ ઘટશે, તેથી પાણી સંભાળીને ઉપયોગ કરવો.
3. ભંડાર વ્યવસ્થા: પહેલેથી ઉપજેલા ખેત ઉપજ (જેમ કે મગફળી, તલ, જુવાર)ને ભેજથી બચાવવી.
4. વાવાઝોડાના અફવાઓથી દૂર રહેવું: હાલ કોઈ સીધી ચેતવણી નથી, તેથી ખોટી માહિતી પર વિશ્વાસ ન કરવો.

વેધર સિસ્ટમ્સની સતત દેખરેખ

હવામાન વિભાગ અને સ્વતંત્ર વિશ્લેષકો સતત અરબી સમુદ્ર અને બંગાળની ખાડીના દબાણ તંત્રોની દેખરેખ રાખે છે. આવતા દિવસોમાં જો કોઈ નવું દબાણ તંત્ર (Low Pressure Area) બને, તો તે ચોમાસાની વિદાયને થોડી વિલંબિત કરી શકે. પરંતુ હાલના પરિસ્થિતિમાં તે શક્યતા ખૂબ ઓછી છે.

ગુજરાત માટે આગામી સપ્તાહ સ્થિર અને સુકું હવામાનનું સંકેત આપે છે.

• દક્ષિણ પશ્ચિમ ચોમાસુ હવે ગુજરાતમાંથી વિદાયની તૈયારીમાં છે.
• ટ્રોપિકલ સ્ટોર્મ “શક્તિ” સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છથી દૂર છે અને તે ગુજરાત પર કોઈ ગંભીર અસર કરશે નહીં.
• આગામી બે-ત્રણ દિવસોમાં છૂટાછવાયા ઝાપટા પછી હવામાન સંપૂર્ણપણે સુકું બનશે.
• ચોમાસાની વિદાય પછી ઠંડકભર્યું શિયાળું હવામાન શરૂ થવાની સંભાવના છે.

આ રીતે “શક્તિ” વાવાઝોડું હવે સમુદ્રમાં જ વિલીન થઈ જશે અને ગુજરાતના ખેડૂત તથા નાગરિકો માટે શાંત અને સુકું હવામાનનો આરંભ થશે.